Het ziektebeeld COPD
Het ziektebeeld
COPD is een Engelse afkorting voor chronische obstructieve longziekten: Chronic Obstructive Pulmonary Disease. Chronische obstructieve longziekten (COPD) worden gekenmerkt door een vernauwing van de luchtwegen (luchtwegobstructie) die de ademhaling beperkt. De luchtwegvernauwing is bij COPD permanent aanwezig en grotendeels onomkeerbaar. Chronische bronchitis en emfyseem zijn de belangrijkste aandoeningen die tot COPD worden gerekend. Chronische bronchitis is een chronische ontstekingsreactie van de luchtwegen die slijmafscheiding in de hogere luchtwegen veroorzaakt. Dit leidt tot klachten zoals regelmatig hoesten met slijm opgeven. Chronische bronchitis hoeft niet per definitie gepaard te gaan met luchtwegvernauwing.
Emfyseem wordt gekenmerkt door het verlies aan elasticiteit van de luchtwegen en door afbraak van longblaasjes [26]. Zuurstof wordt niet meer optimaal opgenomen in het bloed door diffusie vermindering in de longblaasjes.
Symptomen zijn:
kortademigheid bij actie en op den duur vermoeidheid,
minder spierkracht en gewichtsverandering.
Het is een geleidelijk proces. Vaak worden de eerste verschijnselen rond 45 jaar duidelijker en wordt er contact gezocht met de huisarts.
Prognose/Oorzaak
De luchtwegvernauwing die kenmerkend is voor COPD, ontstaat geleidelijk door regelmatige of chronische ontstekingsreacties in de luchtwegen na inademing van schadelijke gassen of deeltjes. Het grootste deel van de chronische obstructieve longziekten wordt veroorzaakt door roken en omgevingsfactoren zoals luchtvervuiling. De luchtwegvernauwing neemt in de loop der jaren langzaam toe. Vaak leidt dit pas op de leeftijd van 45 jaar en ouder tot luchtwegklachten en beperkingen in het dagelijks leven. De verlaagde longfunctie is echter vaak al op jongere leeftijd op te sporen. Door middel van vroege opsporing en stoppen met roken kan verdere versnelde daling van de longfunctie worden voorkomen [26].
Symptomen
Weinig spierkracht
Gewichtsverandering [28]
Diagnose
Sinds april 2021 bestaat er een nieuwe richtlijn voor het diagnosticeren en inschalen van COPD [4]. Voor die tijd werd er gewerkt met GOLD fases (zie hieronder). In de praktijk worden beiden methoden voor het inschalen van COPD nog gebruikt. Om deze reden staan deze twee methoden vermeld op dit zorgpad.
Lichte en verhoogde ziektelast
De nieuwe NHG standaard [4] spreekt van lichte of verhoogde ziektlast. In de tabel hieronder is te zien welke criteria daaraan verondersteld worden.
Gold fases
Cliënten met COPD worden ingedeeld aan de hand van de GOLD stadia. De GOLD fases geven aan hoe ernstig de vorm van COPD is. Deze GOLD richtlijn is opgezet door de Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease (Vertaling: Wereldwijd initiatief voor chronische obstructieve longziekte), hier komt dus ook de afkorting GOLD vandaan.
Er wordt gekeken naar de FEV1 (forced expiratory volume). Dit staat voor de hoeveelheid lucht die de cliënt uitblaast tijdens de eerste seconde van een longfunctietest. Verder wordt er gekeken naar kortademigheid en de hoeveelheid longaanvallen [29].
In Nederland zijn de cliënten met COPD in onderstaande categorieën verdeeld (2012):
GOLD 1: 28%
GOLD 2: 54%
GOLD 3: 15%
GOLD 4: 3%
De ernst van de COPD wordt door de GOLD classificatie weergegeven zoals in de tabel. Het is gebaseerd op de hoeveelheid symptomen en het aantal longaanvallen. Bij klasse A is er sprake van weinig symptomen, minder dan twee longaanvallen en geen ziekenhuisopname. Bij B en D is er wel sprake van veel symptomen. Bij C en D gaat het om twee of meer exacerbaties of een ziekenhuisopname. GOLD A en B zijn laag risico patiënten en GOLD C en D zijn hoog risico patiënten [4].
Risicofactoren
Risicogroepen: COPD komt vooral vóór boven de leeftijd van 45 jaar. Het komt vaker voor bij mensen met een lage opleiding dan bij mensen met een hoge opleiding. Dit komt grotendeels doordat lager opgeleiden meer roken dan hoger opgeleiden [26].
Bronnen
4. NHG standaard COPD. [internet]. Beschikbaar via: https://richtlijnen.nhg.org/standaarden/copd#samenvatting-richtlijnen-beleid [Geraadpleegd op 16 maart 2023].
26. Centrum voor Preventie- en Zorgonderzoek. Chronisch obstructieve longziekten (COPD): omvang en gevolgen. [intnernet]. Beschikbaar via: https://www.rivm.nl/bibliotheek/digitaaldepot/FactsheetCOPD.pdf [Geraadpleegd op 19 april 2023].
27. CAHAG COPD&Astma huisartsen adviesgroep, diagnostiek. [intnernet]. Beschikbaar via: https://www.cahag.nl/kennisbank/copd/diagnostiek [Geraadpleegd op 19 april 2023].
28. Longfonds. Symptomen COPD. [internet]. Beschikbaar via: https://www.longfonds.nl/longziekten/copd/wat-is-copd/symptomen-van-copd [Geraadpleegd op 19 april 2023].
29. BENU. Gold fases. [internet]. Beschikbaar via: https://www.benu.nl/gezondheid/chronische-ziekten/copd/gold-fases [Geraadpleegd op 19 april 2023].