Embedded Files
De behandeling van COPD door de wijkverpleging heeft meerdere onderdelen.
Hier vindt je een voorbeeld zorgplan volgens het Omaha Classificatiesysteem. En hier vind je een voorbeeld zorgplan dat is opgesteld aan de hand van NANDA-NOC-NIC.
Wil je meer weten over het verplegen en verzorgen van een COPD cliënt vanuit integrative nursing? Dan vind je hier meer achtergrondinformatie en ook wijze van behandelen.
Zelfmanagement
De behandeling van COPD richt grotendeels op het verminderen van klachten, voorkomen van longaanvallen en achteruitgang van kwaliteit van leven.
Longaanval actieplan
Het longaanval actieplan COPD wordt door de cliënt en zorgverlener ingevuld. Hiermee herkent de cliënt een longaanval eerder, weet de cliënt wat hij/zij moet doen bij achteruitgang en kan de cliënt direct zelf actie ondernemen. Hiermee wordt getracht longaanvallen te voorkomen of bij een al bestaande longaanval verdere achteruitgang te remmen en ziekenhuisopname te voorkomen [6] . Inmiddels is het longaanval actieplan ook in verschillende apps voor thuismonitoring verwerkt, zoals Luscii en Sananet, zie hoofdstuk evaluatie.
Goede inhalatietechniek & volgorde
Het is belangrijk dat de inhalator op de juiste manier wordt gebruikt. Ongeveer 70% van de longcliënten gebruikt de longmedicijnen niet zoals het hoort. En dat kan de longklachten verergeren. Bij verkeerd gebruik komen de medicijnen namelijk niet op de juiste plek in de longen. Daardoor werken de medicijnen niet goed. Een ander probleem is dat verschillende zorgverleners soms verschillende instructies aan cliënten geven. Dat is verwarrend voor de cliënt. Daarom is het belangrijk dat alle zorgverleners dezelfde instructies geven en hetzelfde voorlichtingsmateriaal voor cliënten gebruiken. Om hier aandacht aan te geven heeft de Long Alliantie Nederland (LAN) het initiatief genomen om landelijk eenduidige inhalatie-instructies te ontwikkelen, deze is terug te vinden op: www.inhalatorgebruik.nl.
Er is ook een andere toolbox beschikbaar op www.goedinhaleren.nl. Deze is ook vanuit de LAN opgezet. De longverpleegkundige kan in de eerstelijnszorg de inhalatietechniek controleren, indien er geen controle blijkt te zijn. De inhalatietechniek kan ook worden gecontroleerd bij de apotheek, praktijkondersteuner of door de longverpleegkundige van de poli. Het is belangrijk dat de cliënt de inhalatie(s) neemt vóór de persoonlijke zorg, omdat dan de meeste inspanning wordt gevraagd. Indien de cliënt op hetzelfde tijdstip meerdere soorten medicijnen moet inhaleren, dan kan de cliënt het beste eerst het luchtwegverwijdende medicijn inhaleren en daarna het ontstekingsremmende medicijn. Het luchtwegverwijdende medicijn zorgt er namelijk voor dat de luchtwegen wijder worden. Hierdoor kan het ontstekingsremmende medicijn dieper en op de juiste plaats in de longen komen. De cliënt heeft jaarlijks recht op een nieuwe voorzetkamer voor zijn dosisaerosolen. [11]
Stoppen met roken
Voor mensen met COPD, in elke fase van de aandoening, is stoppen met roken veruit de meest effectieve behandelingsoptie om een (versnelde) achteruitgang van de longfunctie en progressie van de ziekte te voorkomen [12]. Belangrijk is om ook de sociale omgeving van iemand erbij te betrekken.
advies om te stoppen met roken geldt voor iedereen die rookt;
motivatie van de cliënt is een belangrijke factor voor het succes;
cliënten die gemotiveerd zijn krijgen begeleiding bij het stoppen met roken [12], dit kan bij de praktijkondersteuner (POH) en wordt dan (meestal) vergoed.
Bewegen
Alle COPD cliënten krijgen een advies op maat met betrekking tot bewegen. Dat wil zeggen dat, in afstemming met de voorkeuren van de cliënt en rekening houdend met de aard en ernst van de inspanningsbeperking en eventuele relevante comorbiditeit een beweegadvies wordt opgesteld. Er bestaat de mogelijkheid een beweegadvies te verkrijgen via een gespecialiseerd fysiotherapeutisch consult (door een fysiotherapeut met aantekening COPD) [12].
Tevens is er door de longfonds een beweegkaart opgesteld [13].
Voeding
Bij COPD-cliënten met een ernstige ziektelast wordt de prognose van de ziekte, naast de mate van dyspnoe en comorbiditeit (met name hartfalen), vooral bepaald door het gewicht(sverlies). Aan een COPD-cliënt met een verminderde voedingstoestand wordt, nadat andere oorzaken van deze voedingstoestand zijn uitgesloten, een dieetinterventie aangeboden. Bij COPD is het belangrijk om ruim voldoende eiwit te gebruiken, als bouwstof voor de spieren. Dit geldt ook bij overgewicht. [12]
Management van dyspnoe, hoesten en sputum
Mensen met COPD, ongeacht de ernst van hun ziektelast, kunnen last krijgen van dyspnoe (kortademigheid). Dit treedt gewoonlijk eerst op bij inspanning, maar in een meer gevorderd stadium van de ziekte ook in rust. Ademhalings- en ontspanningsoefeningen kunnen zinvol bijdragen. Naast dyspnoe komt hoesten ook veel voor als voorkomend symptoom en kan zeer belastend zijn. Voor de cliënt is het zinvol om te leren hoe het sputum op de meest effectieve manier kan worden losgemaakt en uit de luchtwegen verwijderd kan worden. Wanneer sprake is van prikkelhoest (zonder sputum) kan de cliënt dit leren op te vangen door middel van adem en ontspanningstechnieken. De fysiotherapeut met aantekening COPD kan de cliënt hierin begeleiden. [14]
Pursed Lip Breathing (PLB) en Active Cycle of Breathing Techniques (ACBT) wordt veelal gebruikt. In de folder omgaan met benauwdheid bij COPD staan tips welke de cliënt zelf kan toepassen [14]. Hier vind je een beschrijving.
Bepaalde huis-tuin-en-keukenmiddeltjes, zoals honing in de thee of meer water drinken, helpen om de klachten bij vastzittende hoest te verzachten [12].
Vaccinaties
Alle mensen met COPD komen in aanmerking voor de griepvaccinatie (influenza), dit is om het risico op longaanvallen door de griep te voorkomen.
Ook worden pneumokokken vaccinaties volgens het rijksvaccinatieprogramma geadviseerd. De indicatie voor pneumokokkenvaccinatie bij COPD cliënten onder de 60 jaar vanwege een verhoogd risico, wordt in de tweede lijn gesteld [16].
Vernevelen
Bij een cliënt met ernstige exacerbaties die een ziekenhuisopname noodzakelijk maken, is behandeling door het vernevelen van medicatie een optie. Indien een cliënt in de thuissituatie gebruik maakt van verneveling is de keuze van de apparatuur, het juiste gebruik ervan, het reinigen en het evalueren van het resultaat van de behandeling, erg belangrijk. Een van de zorgverleners ondersteunt de cliënt bij het juiste gebruik en onderhoud van de vernevelaar en besteedt tevens aandacht aan de ongewenste inhalatoire blootstelling van de huisgenoten van de cliënt aan de medicatie [12]. Leveranciers verstrekken ook informatie en kunnen vaak gecontacteerd worden bij vragen.
Zuurstoftherapie
cliënten met COPD en chronische hypoxemie (in rust overdag) kunnen in de thuissituatie een onderhoudsbehandeling met zuurstof krijgen. De levensduur van de cliënt wordt door de correctie van de hypoxemie via het gebruik van chronisch zuurstof (minimaal 15 uur per dag) aanzienlijk verlengd. De indicatiestelling en initiatie van de onderhoudsbehandeling met zuurstof thuis gebeurt op geleide van arteriële bloedgas door een longarts. Bij cliënten met een vroege, langdurige en ernstige desaturatie (zuurstofsaturatie < 90%) tijdens inspanning kan, in overleg met de longarts, zuurstofsuppletie aangeboden worden. De praktische toepassing van zuurstoftherapie is vanwege de veelheid aan zuurstofsystemen, accessoires, toediening indicaties en toedieningsvormen complex. Het is cruciaal dat een cliënt het zuurstofsysteem krijgt dat door zijn zorgverlener is voorgeschreven. De zorgverlener voert bij de verstrekking van zuurstof medicatiebewaking uit en legt de verstrekking vast in het gedeelde medicatiedossier. Hij informeert de cliënt nadrukkelijk over de risico’s op brandgevaar, zoals bijvoorbeeld (mee)roken, gasfornuis en vette zalf op de huid. Voor de cliënt is het belangrijk dat een en ander gecontroleerd wordt, dat duidelijk is wie hem leert met de zuurstof om te gaan en bij wie hij terecht kan met vragen over de toepassing. De begeleiding en educatie van cliënten vindt plaats door de meest betrokken zorgverlener op basis van specifieke deskundigheid en eigen verantwoordelijkheid. Ook kan de leverancier gecontacteerd worden bij vragen. Deze verstrekken bij levering informatie over het gebruik, onderhoud en do's en don'ts.
Vaak denken cliënten dat de zuurstofslang niet nat mag worden, echter is dit niet schadelijk voor de zuurstofslang. De cliënt kan de zuurstofvoorziening gebruiken tijdens het douchen [12].
CountAir
De CountAir® is de teller voor je inhalator. Het is het eerste medische hulpmiddel speciaal ontwikkeld voor alle COPD en astmacliënten die gebruik maken van een dosisaerosol zonder ingebouwde teller. Voor het gebruik van Astmamedicatie en de behandeling van COPD hebben veel cliënten een dosisaerosol (inhalator). De CountAir® houdt het aantal doseringen in de puffer bij door af te tellen. Zo kan je altijd zien hoeveel doseringen er nog in de inhalator aanwezig zijn. De CountAir® wordt niet vergoedt en is te bestellen via de website of via eigen apotheek [17].
Bronnen
6. Longfonds. Longaanval actieplan COPD. [internet]. Beschikbaar via: https://bestellen.longfonds.nl/product/longaanval-actieplan-copd/ [Geraadpleegd op 16 maart 2023].
11. Inhalotor gebruik. [internet]. Beschikbaar via: https://inhalatorgebruik.nl/nl/home [Geraadpleegd op 16 maart 2023].
12. Long alliantie Nederland. Zorgstandaard COPD, 2016. [internet]. Beschikbaar via: https://www.longalliantie.nl/content/LAN_Zorgstandaard_COPD-2016-2.pdf [Geraadpleegd op 16 maart 2023].
13. Longfonds. Beweegkaart. [internet]. Beschikbaar via: https://www.longfonds.nl/beweegkaart [Geraadpleegd op 16 maart 2023].
14. Compassion, voor passende palliatieve zorg bij COPD. Omgaan met benauwdheid bij COPD. [internet]. Beschikbaar via: https://palliatievezorgcopd.nl/wp-content/uploads/2021/11/PF_Omgaan-met-benauwdheid.pdf [Geraadpleegd op 16 maart 2023].
15. Farmacotherapeutisch Kompas. Acetylcysteine (Fluimicil). [internet]. Beschikbaar via: https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/bladeren/preparaatteksten/a/acetylcysteine__oraal_ [Geraadpleegd op 16 maart 2023].
16. NHG standaard COPD. [internet]. Beschikbaar via: https://richtlijnen.nhg.org/standaarden/copd#volledige-tekst-medicamenteuze-behandeling-copd {Geraadpleegd op 19 april 2023].
17. CountAir. [internet]. Beschikbaar via: https://www.countair.nl/ [Geraadpleegd op 16 maart 2023].
Page updated
Report abuse